Hiện nay, xu hướng mở cửa hội nhập cùng với nhu cầu của doanh nghiệp (DN) trong nước khiến thị trường kinh doanh dịch vụ kế toán ở Việt Nam được đánh giá rất tiềm năng. Điều này thể hiện qua việc, các công ty, DN hoạt động trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán đã có mặt tại Việt Nam, tạo sự cạnh tranh giữa các DN cung cấp dịch vụ kế toán, góp phần quan trọng thúc đẩy sự phát triển của các thị trường dịch vụ kế toán, kiểm toán tại Việt Nam.

Bên cạnh đó, Chính phủ đã đề ra mục tiêu đạt 1 triệu DN vào năm 2020, do vậy nhu cầu về dịch vụ kế toán sẽ ngày càng tăng do đặc thù cộng đồng DN phần đa có quy mô nhỏ và vừa, nguồn lực đầu tư cho công tác tài chính ở mức vừa phải, không hiệu quả và tiết kiệm chi phí bằng việc đi thuê dịch vụ kế toán ngoài.

Nhận thức được xu hướng phát triển này, hiện nay các quy định pháp luật về kinh doanh dịch vụ kế toán được đề cập “đậm nét” trong các văn bản pháp luật như: Luật Kế toán năm 2015 của Quốc hội, Nghị định 174/2016/NĐ-CP ngày 30/12/2016 của Chính phủ, Thông tư 297/2016/TT-BTC ngày 15/11/2016 của Bộ Tài chính… Cụ thể, Điều 59 Luật Kế toán 2015, DN chỉ được kinh doanh dịch vụ kế toán khi bảo đảm các điều kiện kinh doanh theo quy định và được cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ kế toán.

DN kinh doanh dịch vụ kế toán không được góp vốn để thành lập DN kinh doanh dịch vụ kế toán khác, trừ trường hợp góp vốn với DN kinh doanh dịch vụ kế toán nước ngoài để thành lập DN kinh doanh dịch vụ kế toán tại Việt Nam. DN kinh doanh dịch vụ kế toán nước ngoài thực hiện kinh doanh dịch vụ kế toán tại Việt Nam dưới các hình thức sau đây: Góp vốn với DN kinh doanh dịch vụ kế toán đã được thành lập và hoạt động tại Việt Nam để thành lập DN kinh doanh dịch vụ kế toán; Thành lập chi nhánh DN kinh doanh dịch vụ kế toán nước ngoài; Cung cấp dịch vụ qua biên giới theo quy định của Chính phủ…

Bên cạnh đó, Điều 24 Nghị định 174/2016/NĐ-CP ngày 30/12/2016 quy định chi tiết một số điều của Luật Kế toán thì DN kiểm toán có đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ kiểm toán theo quy định của pháp luật về kiểm toán độc lập thì được kinh doanh dịch vụ kế toán. Khi không còn đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ kiểm toán theo quy định của pháp luật về kiểm toán độc lập thì DN kiểm toán không được kinh doanh dịch vụ kế toán. DN kiểm toán chịu sự kiểm soát của Bộ Tài chính về chất lượng dịch vụ kế toán đã thực hiện.

Cũng liên quan đến dịch vụ kế toán, bên cạnh các quy định tạo điều kiện, cơ sở pháp lý thúc đẩy DN phát triển, còn có một số quy định mới ban hành về việc đình chỉ, tạm ngưng và chấm dứt kinh doanh dịch vụ kế toán của DN trong quá trình hoạt động, cụ thể:

Về đình chỉ kinh doanh dịch vụ kế toán

Theo Điều 8 Thông tư 297/2016/TT-BTC ngày 15/11/2016 của Bộ Tài chính quy định về đình chỉ kinh doanh dịch vụ kế toán, DN kinh doanh dịch vụ kế toán bị đình chỉ kinh doanh dịch vụ kế toán khi thuộc một trong các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 69 Luật Kế toán như: Trong 03 tháng liên tục, không có Giấy chứng nhận đăng ký DN, Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư hoặc giấy tờ khác có giá trị tương đương theo quy định của pháp luật; Không có ít nhất hai thành viên góp vốn là kế toán viên hành nghề; Có sai phạm về chuyên môn hoặc vi phạm chuẩn mực kế toán, chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp kế toán gây hậu quả nghiêm trọng hoặc có khả năng thực tế gây hậu quả nghiêm trọng...

Theo quy định của pháp luật, DN kinh doanh dịch vụ kế toán phải ngừng kinh doanh dịch vụ kế toán trong thời hạn bị đình chỉ kinh doanh dịch vụ kế toán theo quyết định đình chỉ của Bộ Tài chính. Hết thời hạn bị đình chỉ, nếu DN kinh doanh dịch vụ kế toán đáp ứng được các điều kiện kinh doanh dịch vụ kế toán theo quy định thì Bộ Tài chính bổ sung tên DN vào danh sách công khai các DN đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ kế toán.

Về tạm ngừng kinh doanh dịch vụ kế toán

Điều 10 Thông tư 297/2016/TT-BTC ngày 15/11/2016 của Bộ Tài chính quy định về tạm ngừng kinh doanh dịch vụ kế toán quy định rõ, trong thời hạn 10 ngày, kể từ ngày tạm ngừng kinh doanh dịch vụ kế toán, DN phải gửi thông báo cho Bộ Tài chính về việc tạm ngừng kinh doanh dịch vụ kế toán theo mẫu quy định tại Phụ lục 8 ban hành kèm theo Thông tư 297/2016/TT-BTC. DN kinh doanh dịch vụ kế toán không được kinh doanh dịch vụ kế toán trong thời gian tạm ngừng kinh doanh dịch vụ kế toán. Trong trường hợp hoạt động trở lại, DN kinh doanh dịch vụ kế toán phải bảo đảm điều kiện theo quy định của pháp luật và phải thông báo bằng văn bản cho Bộ Tài chính.

Về chấm dứt kinh doanh dịch vụ kế toán

Theo Điều 11 Thông tư 297/2016/TT-BTC ngày 15/11/2016 của Bộ Tài chính quy định về chấm dứt kinh doanh dịch vụ kế toán, trong vòng 10 ngày, DN kinh doanh dịch vụ kế toán phải gửi thông báo cho Bộ Tài chính về việc chấm dứt kinh doanh dịch vụ kế toán. Thông báo chấm dứt kinh doanh dịch vụ kế toán bao gồm những nội dung sau: Thời gian DN chính thức chấm dứt kinh doanh dịch vụ kế toán; Lý do chấm dứt kinh doanh dịch vụ kế toán; Báo cáo về các hợp đồng dịch vụ kế toán chưa hoàn thành; Biện pháp và cam kết đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của khách hàng và các bên có liên quan; Phương án và biện pháp xử lý đối với các hợp đồng dịch vụ kế toán và các dịch vụ khác chưa hoàn thành (nếu có).

Theo quy định, DN kinh doanh dịch vụ kế toán phải nộp trả lại Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ kế toán cho Bộ Tài chính trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày chấm dứt kinh doanh dịch vụ kế toán. DN kinh doanh dịch vụ kế toán có trách nhiệm thông báo cho khách hàng (đơn vị được cung cấp dịch vụ kế toán) và các bên có liên quan, công bố trên phương tiện thông tin đại chúng về việc chấm dứt kinh doanh dịch vụ kế toán chậm nhất là 30 ngày trước ngày chính thức chấm dứt kinh doanh dịch vụ kế toán. Đồng thời, DN kinh doanh dịch vụ kế toán không được kinh doanh dịch vụ kế toán kể từ ngày chấm dứt kinh doanh dịch vụ kế toán.   

Tài liệu tham khảo:

1. Quốc hội (2015), Luật Kế toán (Luật số 88/2015/QH13);

2. Bộ Tài chính, Thông tư 297/2016/TT-BTC ngày 15/11/2016 về cấp, quản lý và sử dụng Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ kế toán;

3. Chính phủ, Nghị định 174/2016/NĐ-CP ngày 30/12/2016 quy định chi tiết một số điều của Luật Kế toán;

4. ThS. Nguyễn Thị Hồng Hạnh (2016), Kinh doanh dịch vụ kế toán ở Việt Nam và một số điểm mới đáng chú ý, Tạp chí Tài chính kỳ 2 tháng 6/2016.

Bài đăng trên Tạp chí Tài chính kỳ 2, số tháng 3/2017